Το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής

Σε υψόμετρο 760μ βρίσκεται το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής. Έχει μήκος 44μ, πλάτος 1,8μ έως 7,5μ και ύψος 5,3μ έως 20μ. Δώδεκα μέτρα μετά την είσοδο στη δεξιά πλευρά συναντούμε μια υπόγεια κοιλότητα (λαγούμι) και αμέσως μετά αρχίζει ένας στενός διάδρομος (παλιά κοίτη ροής νερού) που οδηγεί στην τελευταία αίθουσα του σπηλαίου, η οποία και χρησιμοποιείται σαν εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Φωτεινή. Στην αρχή της αίθουσας υπάρχει πέτρινη σκάλα με 6 σκαλοπάτια και 2 σταλαγμίτες που τους ονομάζουν "γόνατα της Αγίας Φωτεινής". Στο βάθος της αίθουσας, ένας μικρός θεαματικός χώρος χρησιμεύει σαν Ιερό Βήμα και πάνω από αυτό είναι το "ανώγειον" όπου φαίνονται τα ξύλινα στηρίγματα βαρούλκου, με το οποίο ανέβαζαν διάφορα είδη κατά την Τουρκοκρατία. Δίπλα στο Ιερό υψώνεται μια θεαματική λευκή και ογκώδης στήλη, ύψους 6,5μ.

Η τοπική παράδοση του Αβδού θέλει την Αγία Φωτεινή σαν μοναστήρι. Ο P. Faure αναφέρει ότι η λατρεία στο σπήλαιο άρχισε τον 19ο αιώνα. Ισως να υπήρχαν σποραδικά μοναχοί - ερημίτες στα γύρω σπήλαια. Ωστόσο δεν φαίνονται ίχνη οργανωμένου μοναστηριακού συγκροτήματος. Είναι όμως γνωστό ότι στα τέλη του 19ου αιώνα μόναζε εκεί ένας τουλάχιστον μοναχός.

Κοντά στο σπήλαιο υπάρχει ο σπηλαιώδης ναός της Αγίας Αννας.

Το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής ήταν ονομαστό ως κρυσφύγετο κατά την περίοδο των Κρητικών Επαναστάσεων.Σε αναφορά τους οι κάτοικοι του Αβδού προς τον επίσκοπο Πέτρας, το 1899, αναφέρουν ότι "το Μονύδριον Αγία Φωτεινή ως εκ τnς θέσεώς του πολλάκις μέxρι τούδε διέσωσεν ουχί μόνον κινητάς Περιουσίας ολοκλήρου της επαρχίας αλλά και τους ανέκαθεν προμάχους τnς ελευθερίας επανειλnμμένως εξένισε". Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται και το όνομα του Ιερομόναχου Δανιήλ Τζεκάκη που ζούσε στην Αγία Φωτεινή. Οι κάτοικοι μ' αυτό το έγγραφο ζητούσαν από τον Επίσκοπο να επιτρέψει στον Ιερομόναχο να κάνει μια περιοδεία στην Επισκοπή του, γιατί η συντήρηση του Μονυδρίου είχε καταστεί δυσχερής.

Σήμερα στην Αγία Φωτεινή γίνεται πανυγήρι ονομαστό σ' όλη την περιοχή, την τέταρτη Κυριακή μετά το Πάσχα.